همانطور که میدانید، ما در کشوری زندگی می کنیم، که هوای آن در اکثر مواقع آلوده و ناسالم می باشد. این آلودگی دلایل مختلفی دارد و کم و بیش، بیشتر ما با این دلایل آشنا هستیم.
در جامعه امروزی و با توجه به زیاد شدن تعداد وسایل نقلیه (ماشین، موتور، اتوبوس و…)، تاثیر خودروها بر آلودگی هوا بیشتر از گذشته احساس می شود. امروزه میلیون‌ها ماشین در جاده‌ها و خیابان‌های جهان در حال حرکت می باشند که هر کدام یک منبع آلودگی به حساب می آیند.به همین منظور برای کاهش میزان آلودگی، قطعه ای به نام کاتالیزور در ماشین ها تعبیه شده است. در ادامه این مقاله از پارت باران با کاتالیزور خودرو و وظایف آن آشنا می شویم.
کاتالیزور ماشین چیست
آلودگی هوا و همچنین گرمایش جهانی یک از مهم ترین مشکلات انسان امروزی بر روی کره زمین می باشد. از همین رو حکومت ها و دولت ها قوانینی وضع کردند که بر اساس آن، ماشین های تولید شده توسط شرکت های خودرو سازی، کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند. استفاده از کاتالیزور در ماشین ها یکی از اصلی ترین روش ها برای کم کردن میزان آلایندگی خودرو ها به حساب می آید.
مبدل کاتالیست یا کاتالیزور (catalytic converter) بخشی از سیستم اگزوز خودرو می باشد. کاتالیست خودرو وسیله ای میباشد که بر سر راه خروجی اگزوز ماشین نصب می شود. این قطعه طی یک سری فرایند و واکنش‌های شیمیایی، گازهای سمی حاصل از احتراق سوخت در خودرو را به گازهای بی ضرر تبدیل می کند، که این فرایند تا حد زیادی از آلودگی هوا جلوگیری می‌کند.
وظیفه کاتالیست خودرو چیست
همان طور که در بخش بالا عنوان کردیم، کاتالیزور اگزوز وظیفه تبدیل گازهای سمی به گاز های بی ضرر یا کم ضرر را بر عهده دارد. لازم به ذکر است که این مبدل‌ها انواع مختلفی دارند، که بسته به نوع آنها، واکنش‌های شیمیایی صورت گرفته در آنها نیز متفاوت خواهد بود.
انواع کاتالیزور خودرو
کاتالیست ها با توجه به جنس بدنه و همچنین قطعات تعبیه شده در آنها، به دسته های مختلفی تقسیم می‌شوند، که در ادامه مهم ترین این دسته بندی ها را معرفی می کنیم.
کاتالیزورهای سرامیکی
این نوع از سلول های مربعی شکل تشکیل شده است.کاتالیزور های سرامیکی امروزه رایج ترین نوع برای استفاده در خودروهای دیزلی و بنزینی می باشند.
کاتالیزورهای فلزی
به منظور ساخت سیستمی برای اصلاح ساختار بخار، این کاتالیزور ها ساخته شدند. در این مدل بخار متان اصلاح می شود.
کاتالیزورها علاوه بر جنس بدنه، برحسب نحوه عملکرد نیز به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
کاتالیزور دوگانه
کاتالیزور های دو گانه معمولا در موتورهای دیزلی مورد استفاده قرار می گیرند. این مدل باعث کاهش مونو اکسید کربن و هیدرو کربن های سوهته نشده می شود. در واقع این نوع از کاتالیزور به صورت موازی مشغول اکسیداسیون مونو اکسید کربن به دی اکسید کربن و هم چنین هیدروکربن های نسوخته به دی اکسید کربن و آب است.
کاتالیزور سه گانه
از کاتالیزورهای سه گانه نیز بیشتر در موتورهای بنزینی استفاده می شود. این نوع توانایی بالایی در کاهش آلاینده های ماشین دارد. کاتالیزور 3 گانه علاوه بر انجام اکسیداسیون کاتالیزور 2 گانه، باعث کم شدن سطح اکسیدهای نیتروژن و تبدیل آن به اکسیژن نیز می شود.
اجزا کاتالیزور ماشین
کاتالیزور خودرو، از سه بخش تشکیل شده است که هر کدام از این قسمت ها اهمیت ویژه ای در ساختار کلی آن دارند. اجزای تشکیل دهنده کاتالیزور خودرو عبارتند از:
۱. هسته کاتالیزور
این بخش در قسمت داخلی قطعه و در یک بستر سرامیکی قرار گرفته. ساختار بستر هسته کاتالیزور خودرو معمولا به صورت لانه زنبوری است.
۲. مایع کاتالیزور
مایع کاتالیزور، اصلی ترین قسمت یک کاتالیزور می باشد. این بخش از قطعه، معمولا ساختاری از فلزهای کادمیوم، طلا، رودیوم و پلاتین را دارد.
۳. لایه اکسیدی
این قسمت عملا نگهدارنده مایع کاتالیزور می باشد.جنس آن نیز از اکسید آلومینیوم، دی اکسید سیلیکون، دی اکسید تیتانیوم، سیلیکا و آلومینا میباشد.
خاک کاتالیزور چیست
به مواد تخلیه شده از کاتالیزور یا همان ضایعات کاتالیزور، خاک کاتالیزور گفته می‌شود. این ضایعات معمولا شامل پلاتین یا ترکیبی از پلاتین، پالادیوم، رودیوم، و یا حتی طلا میباشد.با توجه به وجود این فلزات، خاک کاتالیزور بسیار ارزشمند و گرانبها می باشد.
کاتالیزور ماشین کجاست
ماشین های مختلف دارای تعداد مختلفی کاتالیزور هستند (بعضی از ماشین ها یک و بعضی دیگر دو تا دارند).کاتالیزورها بسته به مدل ماشین و شرکت سازنده آنها در بخش های متفاوتی از ماشین قرار می گیرند؛ اما به طور کلی، در خودرو هایی که یک کاتالیزور دارند (اکثر خودروهای داخل ایران)، این قطعه بعد از منیفولد دود و در ابتدای لوله اگزوز قرار دارد و در ماشین هایی که دو کاتالیزوره هستند معمولا یکی از آنها در بخش خروجی دود و انتهای اگزوز و دیگری بعد از خروجی منیفولد دود قرار می گیرد.
جمع بندی
در این مقاله شما را با قطعه کاتالیزور و همچنین وظیفه کاتالیزور ماشین آشنا کردیم. همان طور که گفته شد کاتالیزور اگزوز یکی از مهمترین قطعات ماشین است که وظیفه آن کاهش آلایندگی خودرو ها و کمک به محیط زیست میباشد.